Nieuwjaarsreceptie 2023 in teken van 60 jaar Orde - Architecten staan voor heel wat nieuwe uitdagingen

In zijn openingstoespraak benadrukte voorzitter Jan Melis het belang van de missie en visie van de Vlaamse Raad van de Orde die de leidraad moet vormen voor de verdere uitwerking van de beleidsdoelstellingen en de daaraan gekoppelde marketing- en communicatiestrategie.

Jan Melis blikte met tevredenheid ook terug op de activiteiten die in 2022 door de federale en Vlaamse regering op touw werden gezet en waarbij de Vlaamse Raad van de Orde van Architecten telkens om advies werd gevraagd. Zo nam de Orde voor de eerste keer deel aan het Vlaams Bouwoverlegcomité, het overlegorgaan met nagenoeg alle ministers van de Vlaams regering en de sociale partners uit de bouwsector. Daarnaast nam de Orde ook deel aan een workshop over de invoering van een regeldruktoets. De Orde was ook aanwezig op een rondetafelgesprek over het vooroverleg tussen initiatiefnemers en lokale besturen in aanloop van de omgevingsvergunningsaanvraag in aanwezigheid van de Vlaamse ministers Bart Somers en Zuhal Demir en samen met de koepelorganisaties van de bouwsector en lokale besturen. Er was ook overleg met het kabinet van de staatssecretaris voor Consumentenbescherming over de oprichting van een uniek loket bouw.

De Vlaamse Raad gaat 5 maal in dialoog

Verder gaf de voorzitter ook toelichting bij de vijfdelige debatreeks die de Vlaamse Raad dit jaar organiseert in het kader van 60 jaar Orde. Hierbij wordt telkens een gevoelig thema aangepakt. In het eerste deel, op 26 januari in het Havenhuis Antwerpen, was dat de architectenwet van 1939. Op 30 maart in PXL Hogeschool Hasselt, vormt de architectuurstage onderwerp van gesprek. Vervolgens, tijdens Architect@Work op 11 mei, laat de Orde jonge architecten aan het woord. In het vierde luik, op 21 september in De Warande in Brussel, legt de Orde zichzelf en zijn werking onder de loep. Om te besluiten met de essentie van het architect-zijn in het vijfde en laatste deel dat zal plaatsvinden in Gent op 9 november. 

Samen plannen bespreken

Staatsecretaris voor Begroting en Consumentenzaken Alexia Bertrand wil de consument een zo goed mogelijke bescherming bieden. Hiervoor gaat ze aan de slag met het advies van de Bijzondere raadgevende commissie Verbruik en werkt ze rond vijf actiepunten: sensibilisering; de oprichting van een uniek loket Bouw als contactpunt voor geschillen; de aanpak van de wet Breyne, met meer rechtszekerheid voor consumenten en bouwpartners en meer instrumenten voor handhaving; een onderzoek naar de wettelijke bescherming van de consument bij casco projecten en renovatieprojecten – waarbij ook de Orde van Architecten betrokken zal worden – en tenslotte de uitwerking van een wetsontwerp dat ervoor moet zorgen dat de wettelijke garantie ook geldt voor consumptiegoederen die geleverd worden in het kader van een aannemingsovereenkomst. “Werk aan de winkel dus, met al deze grote werven waar ik samen met mijn kabinet heel graag constructief met jullie wil meebouwen,”

Vlaams viceminister-president en Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Bestuurszaken, Inburgering en Gelijke Kansen Bart Somers ziet vier grote uitdagingen voor de toekomst. Uitdagingen waar architecten, en bij uitbreiding de hele bouwsector, mee te maken hebben: de klimaatverandering, met haar impact op het gebouwenontwerp; de energiecrisis, in combinatie met onze grote woningen en het verouderde gebouwenpark (het opwarmen van een m2 in Vlaanderen vraagt 70 % meer energie dan het gemiddelde in Europa); de wooncrisis als gevolg van de bevolkingsgroei en vooral van de verdunning van de gezinnen (volgens een rapport van het Departement Omgeving zijn er tussen circa 300.000 woningen nodig, het equivalent van een volledig nieuwe stad), en tot slot het ruimtebeslag dat vraagt om een nieuwe wooncultuur.

“Al deze uitdagingen komen heel dicht bij het beroep van architect. Om ze het hoofd te bieden is ambitie, lef, creativiteit en voluntarisme nodig. Gelukkig, en dit voor de eerste keer, liggen geopolitiek, klimaat en portemonnee op één lijn. Dit helpt ons om oplossingen te zoeken.”

Renoveren. Bouwen. Verdichten. Ontharden

Minister Somers ziet vier oplossingen, waar zowel de bouwsector als de openbare besturen mee op moeten inzetten:

Renoveren. “Tegen 2050 moeten 3 miljoen woningen worden gerenoveerd tot het A-label. Om hiertoe te komen is een langetermijntraject uitgestippeld, met aangepaste doelstellingen naarmate 2050 dichterbij komt. Er is een lokaal energie en klimaatplan dat gemeenten verplicht om collectief te renoveren via klimaattafels (een samenwerking van buurtcomités, lokale besturen, aannemers en architecten). Daarnaast komt er ook een wijkrenovatietool, waarmee de renovatienoden van hele wijken in één keer digitaal in kaart kunnen worden gebracht.”

Bouwen. “Onze regels zijn te complex, dat geef ik gerust toe. We willen onder meer zorgen voor een digitale afhandeling van alle vergunningen. Verder willen we ook dat elk lokaal bestuur een leidraad krijgt om het vooroverleg met ontwikkelaars, architecten en aannemers te verbeteren. Want een vooroverleg zorgt ervoor dat alle partijen elkaar begrijpen en vinden, rekening houden met de maatschappelijke context vanuit de private partijen en omgekeerd vanuit de overheid rekening houden met de mogelijkheden van private ontwikkelingen.” Een tweede groot knelpunt is het gebrek aan personeel, aan omgevingsambtenaren. Daarom wordt het statuut van de lokale ambtenaar gemoderniseerd. Minister Somers pleit ook voor meer gemeentelijke fusies.

Verdichten. “We moeten stoppen met open ruimte aan te snijden en verdichten. Maar hoe? En waar? Vandaag is het heel moeilijk om in te schatten hoeveel capaciteit er is onze steden en grotere gemeenten. Want daar moet het gebeuren, anders blijven we verder bouwen in kleine dorpen en groeit onze nevelstad verder. De creativiteit van architecten is nodig om innoverend en kwalitatief te verdichten, woningen betaalbaar te houden en steden op maat te maken van de gezinnen.”

Ontharden. “Onze steden en dorpskernen moeten er anders gaan uitzien. Ook hier hebben architecten een belangrijke rol te spelen: hoe kunnen we een stad vergroenen, woningen goed inplanten?”

Gezien zijn bevoegdheid als minister van Inburgering en Gelijke Kansen voegde minister Somers hier nog een bijkomend element aan toe. “We moeten meer inzetten op toegankelijkheid. En hiervoor reken ik ook op de Orde van Architecten. Eigenlijk zouden we in de opleiding van elke architectuurstudent universal design centraal moeten plaatsen. Er wordt nog teveel verkeerd gebouwd, te vaak moeten we achteraf vaststellen: hoe raakt iemand met een rolstoel binnen, of iemand die visueel of auditief beperkt is? Universal design zou deel moeten uitmaken van de architectuuropleiding en ook voorzien moeten worden in de bijscholing van architecten. Het zou moeten worden aangenomen als een tweede natuur.”

Tot slot richtte minister Somers zich naar de architecten: “Jullie oefenen een ongelooflijk belangrijk beroep uit waar embryonaal heel veel oplossingen liggen voor de uitdagingen waar Vlaanderen voorstaat. Ik wens jullie heel veel succes om samen met ons de antwoorden te vinden.”

Na afloop van de toespraken werd er geklonken op het nieuwe jaar.

Met dank aan Isabelle Pateer voor de fotoreportage.

Foto's © Isabelle Pateer